Chè Tân Cương, Thái Nguyên Nguyễn_Đình_Tuân

Theo kể lại thì vùng Tân Cương ngày ấy đồi núi mênh mang, hoang vu rậm rạp, đêm đêm nghe tiến nai tác hổ gầm, rồi chuyện hổ về bắt trâu, bắt lợn xảy ra như cơm bữa. Đây là vùng bán sơn địa, mà sơn nhiều địa ít, dân khai phá nương rẫy, gieo lúa trồng khoai vất vả mà làm nhiều ăn ít, thu nhập chẳng là bao, lắm khi mấy tháng liền không nhìn thấy hạt gạo, chỉ ăn toàn khoai toàn sắn.

Thấy vậy, ông Nghè Sổ có sáng kiến và bàn với dân Tân Cương là đem giống chè về trồng để dân có thêm thu nhập. Theo chỉ dẫn và có phần chu cấp của ông Nghè, cụ Vũ Văn Hiệt là tiên chỉ đầu tiên của xã Tân Cương cùng một số trai tráng và mấy người lính của ông Nghè phái đi, lặn lội lên Phú Thọ để xin giống chè về. Sau nhiều chuyến đi như thế, cây chè Tân Cương cứ nhân ra mãi. Trong tự truyện của ông Nghè có kể là lúc đi nhậm chức Giáo thụ tỉnh Yên Bái có qua thăm và nghỉ nhà ông Cử Đoàn ở Phú Thọ, vốn là bạn đồng khoa thi Hương. Vì thế mà ông Nghè biết giá trị kinh tế của cây chè nên đã cử người Tân Cương tới gặp bạn để xin giống chè. Nhưng cây chè từ Phú Thọ đem về Tân Cương thì chất lượng khác hẳn, có hương vị riêng không nơi nào có được. Chính là điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng thích hợp tạo nên hương vị thơm ngon đặc biệt của cây chè Tân Cương. Năm 1925, Tân Cương đã được thu hoạch chè và lúc đầu còn gọi là chè Bạch Hạc, có lẽ do lấy cây giống từ vùng Bạch Hạc, tỉnh Phú Thọ.

Đối với xã Tân Cương, ông Nghè Sổ không chỉ là người khai lập xã, cắm hướng đình và được thờ làm Thành hoàng mà còn có thể coi là vị tổ nghề đối với cây chè Tân Cương nổi tiếng.

Xưa nay có câu Chè Thái, gái Tuyên, tức là chè Thái Nguyên ngon nổi tiếng, con gái Tuyên Quang rất xinh đẹp. Nói đến chè Thái Nguyên là phải nói đến chè Tân Cương. Hiện nay vùng chè Tân Cương không chỉ bó hẹp trong xã Tân Cương, mà là cả mênh mông nhấp nhô vườn chè của 5 xã chung quanh (Tân Cương, Tân Thịnh, Thịnh Đán, Phúc Trìu, Phúc Xuân). Vùng chè Tân Cương nằm ở lưu vực sông Công, dưới chân Tam Đảo, được trời ban cho chất đất và ánh sáng quý giá phù hợp với loại chè ngon ngang ngửa với chè Sri Lanka, Ấn Độ, Trung Quốc. Hiện nay vùng này đã xây dựng Nhà máy Chè Tân Cương, ra mắt khách hàng rất nhiều sản phẩm mang nhãn hiệu Tân Cương - Hoàng Bình, chủ yếu là chè đen, chè xanh cao cấp dùng làm quà biếu như Lan Đình trà, Tri Âm trà, Trúc Lâm trà, Queenli trà, giá bán từ 12.000 đến 320.000 đồng /hộp và một số loại khác như chè túi lọc ướp hương nhài, hương sen phục vụ văn phòng hội họp, chè vu quy dùng trong cưới hỏi, chè dùng cho lễ hội, chùa chiền. Chè Tân Cương đã xuất khẩu sang nhiều nước trên thế giới. Tân Cương cách trung tâm thành phố Thái Nguyên 13 km về phía Tây.